Dat zelfs voor Van Dale, uitgever van een reeks prestigieuze woordenboeken, het zetten van de juiste streepjes in woordcombinaties lastig is, blijkt wel uit twee lemmata in het ‘Oranje Boekje’. Dit Oranje boekje is een verzameling woorden die te maken hebben met de troonswisseling op 30 april 2013, zoals abdicatiemunt, kroningseuro en inhuldigingstatoeage. De lijst, die momenteel bestaat uit 69 woorden, is niet gevrijwaard van vindingen uit de koker van marketingmensen, getuige woorden als koningswup, koningsbier en abdicatiegebak. Maar hoe zit het met de spelling?
De meeste samengestelde woorden in de Oranje lijst zijn nogal eenvoudig: combineer iets koninklijks met iets feestelijks, plak ze aan elkaar en voilà, een nieuw woord is geboren. De vlag die je altijd al op zolder had liggen wordt zo ineens een inhuldigingsvlag, een oranje geverfde tram van het GVB in Amsterdam wordt de Koningstram (ook wel Gouden Koets genoemd) en de landelijk georganiseerde sportdag voor 1,3 miljoen basisschoolleerlingen heet ‘de koningsspelen’. Zo gaat dat nu eenmaal in het Nederlands, een taal met gratis ingebouwde lijmstof! Twijfel is niet nodig bij een nieuwe woordcombinatie, want ‘aan elkaar’ is het devies.
Maar soms wordt het iets moeilijker, want wat moet je nu doen met samenstellingen die zelf óók al een samenstelling waren? Stel je voor, je schrijft een lied. Dat is niet gek, dat doen heel veel mensen tegenwoordig. Het lied heet: ‘Bea, bedankt’. En nu wil je ook nog aangeven dat dat dus het ‘Bea, Bedankt’ lied is. Maar dat kun je op heel veel manieren schrijven! Er zijn allerlei variaties te bedenken, afhankelijk van het aantal spaties en streepjes dat je tussen de 3 woorddelen kunt plaatsen, bijvoorbeeld:
– Beabedanktlied
– Bea bedankt lied
– Beabedankt lied
– Beabedankt-lied
– Bea-bedankt lied
– Bea bedanktlied
– Bea-bedanktlied
– Bea-bedankt-lied
– Bea bedankt-lied
Welke schrijfwijze is nu de goede? Het Van Dale Oranje boekje kiest voor de laatste, dus Bea (spatie) bedankt (streepje) lied. Daar is wel wat voor te zeggen. Normaliter is een samenstelling van ‘iets’ met ‘lied’ een kwestie van lekker plakken: volkslied, lievelingslied, verjaardagslied. Dit geldt voor samenstellingen met twee of meer delen. En in dit geval zou dat leiden tot Beabedanktlied. Maar nu komen de uitzonderingen, want in een dergelijke samenstelling mag je als taalgebruiker een koppelteken gebruiken, als er bijvoorbeeld klinkerbotsing dreigt of als het woordbeeld zonder koppelteken minder duidelijk is (parallelelementen). Er is ook een bijzondere plek in de spellingsregels ingeruimd als het gaat om een samenstelling die bestaat uit een grondwoord met een bijzondere voor- of nabepaling, waarbij een groep of werkstuk is genoemd naar ‘een auteur of inspirator’, zoals de regering-Kennedy en het rapport-Van Traa. Wie weet heeft Van Dale deze constructie in gedachten gehad toen het koos voor de schrijfwijze ‘Bea bedankt-lied’, hoewel het op deze manier bijna lijkt alsof Bedankt de achternaam is van betreffende dame. Van Dale geeft door ‘Bea bedankt-lied’ te schrijven de titel van het lied letterlijk iets meer ruimte, zodat deze duidelijker herkenbaar blijft dan wanneer er een streepje of spatie tussen zou staan. Ook lijkt het of het toch wat amicale ‘Bea’ net iets meer status krijgt dan in een gelijmde versie.
Nu komt het gekke. Want er is ook een feest met de titel ‘Bea bedankt’. En dat schrijft Van Dale’s Oranje boekje als Bea-bedanktfeest. De overwegingen zijn spellingstechnisch gezien dezelfde als bij het gelijknamige lied, toch is hier voor een andere oplossing gekozen.
Wonderlijk.
Taaltype tipt: Een lied met de titel ‘Bea bedankt’ kun je op allerlei manieren beschrijven. En een feest met die titel eveneens. Het belangrijkste is dat je veel plezier beleeft aan het zingen of feesten! Afgezien daarvan vindt taaltype het prettig als in een tekst of op een website de spellingswijze consequent is.